Hướng dẫn sử dụng tủ điều khiển bơm chữa cháy đúng cách

Quy trình chuẩn bị trước khi vận hành tủ điều khiển

Kiểm tra nguồn điện và hệ thống đấu nối

Tủ điều khiển bơm chữa cháy hoạt động ổn định phụ thuộc vào việc kiểm tra nguồn điện và hệ thống đấu nối đúng kỹ thuật. Trước khi khởi động, cần thực hiện các bước sau:

Checklist kiểm tra hệ thống điện:

1. Đảm bảo nguồn điện cấp đủ pha (3 pha) với điện áp ổn định.
2. Kiểm tra aptomat tổng có đóng và không bị rò rỉ điện.
3. Kiểm tra dây tiếp địa của tủ điều khiển để đảm bảo an toàn.
4. Đối chiếu sơ đồ đấu nối để xác nhận các đầu dây nguồn, tín hiệu và điều khiển đúng vị trí.
5. Dùng đồng hồ đo điện kiểm tra pha lửa, pha trung tính và các cổng cấp nguồn ra bơm.
6. Kiểm tra đèn báo pha, đèn nguồn và đèn cảnh báo có hoạt động không.

Lưu ý: Nếu sử dụng tủ điều khiển bơm chữa cháy dùng biến tần hoặc PLC, cần đảm bảo tín hiệu điều khiển từ hệ thống báo cháy trung tâm truyền đúng vào các module logic bên trong tủ.

Đảm bảo điều kiện an toàn trước khi khởi động

Trước khi vận hành tủ điều khiển bơm chữa cháy, cần tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện an toàn để tránh sự cố điện và rủi ro cháy nổ.

Các bước kiểm tra điều kiện an toàn:

• Xác minh khu vực đặt tủ khô ráo, thông thoáng, không có nguy cơ ngập nước.
• Đảm bảo người vận hành mặc đồ bảo hộ và có kiến thức cơ bản về hệ thống PCCC.
• Đảm bảo khóa bảo vệ tủ (nếu có) đã được mở, tránh rò rỉ điện do ẩm mốc hoặc oxi hóa đầu cos.
• Kiểm tra áp suất đường ống cấp nước có đạt mức tối thiểu theo yêu cầu hệ thống.
• Đảm bảo không có tín hiệu báo cháy giả hoặc lỗi trên hệ thống trung tâm.

Cách sử dụng tủ điều khiển bơm chữa cháy đúng quy trình

Các bước khởi động tủ điều khiển thủ công và tự động

Tủ điều khiển bơm chữa cháy thường có hai chế độ khởi động: thủ công (Manual) và tự động (Auto). Dưới đây là quy trình chi tiết theo từng chế độ:

1. Chế độ khởi động thủ công:

• Bước 1: Bật nguồn chính của tủ điều khiển.
• Bước 2: Chuyển công tắc sang chế độ “Manual”.
• Bước 3: Nhấn nút “Start” để khởi động bơm chữa cháy.
• Bước 4: Theo dõi các đèn báo hoạt động để xác nhận bơm đã chạy.
• Bước 5: Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, nhấn “Stop” để dừng bơm.

2. Chế độ khởi động tự động:

• Bước 1: Chuyển công tắc chế độ sang “Auto”.
• Bước 2: Kết nối tủ với cảm biến áp suất hoặc hệ thống báo cháy trung tâm.
• Bước 3: Khi có tín hiệu kích hoạt, tủ sẽ tự động khởi động bơm chính hoặc bơm dự phòng.
• Bước 4: Tủ sẽ ngắt khi áp suất đạt ngưỡng cài đặt hoặc có lệnh dừng từ hệ thống trung tâm.

So sánh giữa hai chế độ khởi động:

Cách cài đặt áp suất và chế độ vận hành

Cài đặt đúng áp suất giúp bơm chữa cháy tự động hoạt động hiệu quả, tránh kích hoạt sai hoặc gây sốc áp.

Các bước cài đặt áp suất:

1. Xác định áp suất tối ưu cho hệ thống (thường từ 2.0 đến 7.0 bar).
2. Truy cập bộ điều khiển áp suất (Pressure Switch hoặc cảm biến áp suất số).
3. Điều chỉnh ngưỡng “ON” và “OFF” trên cảm biến theo thiết kế:
   • ON (áp suất thấp): kích hoạt bơm.
   • OFF (áp suất cao): ngắt bơm khi đủ áp.
4. Lưu lại thông số và thử nghiệm kích hoạt để kiểm tra độ nhạy.
5. Nếu dùng biến tần, cài đặt dải tần khởi động – dừng phù hợp với lưu lượng.

Lưu ý chuyên môn: Nếu hệ thống dùng bơm chính – bơm bù – bơm dự phòng, cần lập trình thứ tự ưu tiên khởi động trên PLC hoặc relay logic để đảm bảo không gây quá tải hoặc kích hoạt trùng lặp.

Lưu ý trong quá trình giám sát hoạt động hệ thống

Giám sát tủ điều khiển là nhiệm vụ bắt buộc trong mọi công trình PCCC. Dưới đây là các lưu ý quan trọng:

• Luôn theo dõi đèn báo pha, báo lỗi và báo áp suất trên bảng điều khiển.
• Ghi lại nhật ký vận hành: thời gian kích hoạt, thời gian chạy bơm, các lỗi phát sinh.
• Kiểm tra định kỳ tính năng kích hoạt khẩn cấp (Emergency Start).
• Đảm bảo hệ thống cảnh báo âm thanh – ánh sáng hoạt động khi bơm khởi động.
• Kết nối giám sát từ xa qua module GSM hoặc SCADA nếu cần.

Cách xử lý các lỗi thường gặp khi sử dụng tủ điều khiển

Tủ điều khiển không cấp điện cho bơm chữa cháy

Tình trạng tủ điều khiển không cấp điện cho bơm chữa cháy là lỗi nghiêm trọng, thường gặp ở các hệ thống PCCC lâu ngày không được kiểm tra.

Nguyên nhân thường gặp:

• Mất một hoặc nhiều pha nguồn điện cấp vào tủ.
• Cầu chì bên trong tủ bị cháy hoặc đứt.
• Relay trung gian điều khiển tiếp điểm bơm bị kẹt hoặc hỏng.
• Thiết bị bảo vệ như MCB, ELCB tự ngắt do dòng rò.
• Module điều khiển bơm bị lỗi tín hiệu hoặc lập trình sai.

Cách xử lý lỗi:

1. Kiểm tra và đo điện áp nguồn đầu vào tủ.
2. Kiểm tra cầu chì, aptomat và thiết bị bảo vệ điện.
3. Kiểm tra đầu cos, đấu nối tiếp điểm và hệ thống relay.
4. Thử khởi động bằng chế độ Manual để xác định do mạch điều khiển hay do tải bơm.
5. Nếu lỗi do thiết bị điều khiển (biến tần, PLC…), cần thay thế linh kiện.

Cảnh báo: Không nên đóng ngắt nguồn liên tục khi chưa xác định nguyên nhân, vì dễ làm cháy bo mạch hoặc chập thiết bị công suất.

Tủ báo lỗi nhưng bơm vẫn hoạt động bình thường

Hiện tượng này thường gây hiểu lầm và khiến người vận hành đánh giá sai tình trạng hệ thống.

Một số nguyên nhân:

• Đèn cảnh báo lỗi báo giả do cảm biến áp suất bị nhiễu.
• Relay lỗi báo sai trạng thái vì dính tiếp điểm hoặc chập mạch.
• Bơm chạy do chế độ tay nhưng hệ thống hiểu nhầm là kích hoạt khẩn.
• Bảng điều khiển không đồng bộ với trạng thái thực tế.

Cách xử lý hiệu quả:

• Đối chiếu trạng thái bơm với tín hiệu báo lỗi trên màn hình hoặc đèn LED.
• Thử chuyển đổi qua chế độ khác (Auto → Manual → Off) để kiểm tra phản hồi.
• Kiểm tra và hiệu chỉnh lại các cảm biến đầu vào.
• Nếu dùng biến tần, kiểm tra log lỗi và reset bằng mã kỹ thuật.

Gợi ý: Nên trang bị thêm đồng hồ đo áp suất cơ học trên đường ống để đối chiếu thực tế khi có nghi ngờ lỗi tín hiệu điện tử.

Cách reset và kiểm tra nguyên nhân lỗi nhanh chóng

Reset tủ điều khiển bơm chữa cháy cần thực hiện đúng cách để tránh mất dữ liệu hoặc hỏng thiết bị.

Quy trình reset an toàn:

1. Tắt chế độ vận hành (chuyển về OFF).
2. Tắt nguồn cấp chính vào tủ.
3. Chờ ít nhất 60 giây để tụ điện trong tủ xả hết.
4. Bật nguồn trở lại và chuyển sang chế độ kiểm tra.
5. Quan sát đèn báo lỗi – nếu còn sáng, thực hiện kiểm tra từng module.

Hướng dẫn xác định lỗi nhanh:

• Kiểm tra tín hiệu từ cảm biến áp suất, công tắc dòng chảy.
• Dùng đồng hồ đo kiểm tra relay, cuộn khởi động và nguồn phụ.
• Nếu có màn hình HMI, vào phần “Alarm History” để đọc mã lỗi.
• Đối với tủ dùng PLC, kết nối phần mềm để kiểm tra dòng lệnh.

Hướng dẫn bảo trì tủ điều khiển bơm chữa cháy định kỳ

Quy trình kiểm tra và vệ sinh thiết bị định kỳ

Bảo trì tủ điều khiển định kỳ giúp kéo dài tuổi thọ, tránh lỗi bất ngờ trong tình huống khẩn cấp.

Quy trình bảo trì tủ điều khiển:

• Bước 1: Ngắt toàn bộ nguồn điện cấp vào tủ.
• Bước 2: Kiểm tra tiếp điểm điện, siết lại các đầu cos bị lỏng.
• Bước 3: Làm sạch bụi bẩn bằng máy thổi khí chuyên dụng.
• Bước 4: Dùng khăn khô lau các bảng mạch, tuyệt đối không dùng nước.
• Bước 5: Kiểm tra relay, contactor, module điều khiển xem có dấu hiệu cháy, đứt, sụt áp không.
• Bước 6: Đóng nguồn kiểm tra hoạt động toàn hệ thống ở chế độ Manual.

Lưu ý: Không tự ý thay thế linh kiện điều khiển nếu không có chuyên môn kỹ thuật.

Lịch bảo trì theo tiêu chuẩn pccc hiện hành

Theo Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 3890:2023 về hệ thống PCCC, các thiết bị điều khiển điện phải được kiểm tra định kỳ như sau:

• Hằng tháng: Kiểm tra đèn báo, nguồn cấp, relay hoạt động, chuyển đổi chế độ.
• Mỗi 3 tháng: Vận hành thử toàn hệ thống trong điều kiện thực tế.
• Mỗi 6 tháng: Bảo trì vật lý, làm sạch thiết bị, cập nhật chương trình điều khiển nếu có.
• Mỗi năm: Kiểm tra toàn diện bởi đơn vị chuyên môn hoặc cơ quan có thẩm quyền.

Khuyến nghị: Ghi chép lịch sử bảo trì trong sổ nhật ký vận hành để đối chiếu khi cần xử lý sự cố.

Hiểu đúng và vận hành đúng quy trình tủ điều khiển bơm chữa cháy không chỉ giúp hệ thống hoạt động ổn định mà còn đóng vai trò quyết định trong việc xử lý cháy nổ kịp thời. Đừng chờ đến lúc sự cố xảy ra mới lo kiểm tra hệ thống – hãy áp dụng các bước hướng dẫn trong bài để đảm bảo tủ luôn sẵn sàng khi cần thiết.